“Ngày con lên đường, ba mẹ chỉ dặn: Học cho giỏi, rôi về. Không ai nói trước được gió xuôi hay ngược, nhưng thuyền vẫn phải đi.”
Hành trình mang một tấm bằng tốt nghiệp từ đất khách về lại quê nhà, đối với nhiều người trẻ, là một khúc quanh đầy mâu thuẫn – vừa tự hào, vừa hoang mang. Nó giống như một con thuyền trở về bến, sau bao năm lênh đênh giữa biển lớn, mang theo giấc mơ, kỳ vọng, và cả những hoài nghi lặng lẽ.
Tấm bằng – niềm tự hào hay gánh nặng âm thầm?
Ở nơi đất khách, ngày được cầm tấm bằng trên tay là ngày nhiều người trẻ bật khóc. Không chỉ vì 4 năm, 6 năm miệt mài, mà còn vì những bữa cơm nguội giữa đêm, những mùa đông đi làm thêm đến rộp cả tay, và cả nỗi cô đơn đến cạn lời nơi xứ người.Tấm bằng, đối với họ, là bằng chứng của sự hy sinh, của những đoạn đường đã đi qua mà không phải ai cũng thấy. Là niềm tin mà gia đình gửi gắm, là ước vọng mà bao thế hệ trước chưa từng chạm tới.
Thế nhưng, khi trở về quê nhà – nơi mà mọi người xung quanh đánh giá bạn qua công việc, thu nhập, vị trí xã hội – tấm bằng ấy đôi khi lại trở thành chiếc gương chiếu vào những kỳ vọng chưa trọn.
“Du học về mà làm lương vậy thôi à?”
“Có cần thiết phải học tận bên Tây mới làm công việc này không?”
“Lúc về tưởng khác người, rốt cuộc cũng như bao đứa tốt nghiệp trong nước.”Những câu nói tưởng chừng vô tình, lại khơi lên một nỗi xót ngầm trong lòng người trẻ. Họ bắt đầu hoài nghi: “Có phải mình đã đi sai đường? Có phải tấm bằng này chẳng có giá trị gì ở nơi mình gọi là quê hương?”
Gió xuôi – khi trở về là một khởi đầu ý nghĩa
Không thể phủ nhận, vẫn có những người trẻ chọn trở về và tỏa sáng. Họ mang theo tư duy khai phóng, kỹ năng quốc tế, và lòng biết ơn sâu sắc với nơi mình lớn lên.
Họ chọn trở về không phải vì thất bại ở nơi xa, mà vì muốn được góp một viên gạch vào ngôi nhà chung của đất nước. Họ nhận ra rằng, sự nghiệp rực rỡ nhất không nằm ở nơi danh tiếng, mà ở nơi bạn thấy mình thuộc về.
Có người trở về để làm giáo dục – truyền ngọn lửa học tập cho thế hệ sau. Có người khởi nghiệp từ chiếc xe đạp, chiếc máy tính cũ, nhưng giữ được tinh thần đổi mới, minh bạch và kỷ luật mà họ học được ở trời Tây.
Gió xuôi, là khi bạn đủ vững để không bị ngã vì dư luận, và đủ mềm để lắng nghe, thích nghi, làm mới chính mình giữa những điều tưởng chừng rất cũ.
Gió ngược – khi trở về là cú sốc văn hoá thứ hai
Nếu cú sốc đầu tiên là ngày đặt chân đến một đất nước xa lạ, thì cú sốc thứ hai lại xảy ra chính nơi mình sinh ra. Nhiều người không chuẩn bị cho điều đó.
Họ không lường trước được rằng tư duy phản biện vốn được khuyến khích ở trường lớp nước ngoài lại dễ bị xem là “cãi sếp”, “thiếu ngoan”. Họ không quen với môi trường nơi sáng kiến không được lắng nghe, nơi “kinh nghiệm” nặng hơn “chất lượng”, và nơi những mối quan hệ lắm lúc quyết định thay cho năng lực.
Thực tế phũ phàng khiến họ hoang mang. Nhiều người giỏi đành chấp nhận đi làm trái ngành, thấp hơn kỳ vọng, hoặc âm thầm rời đi lần nữa – nhưng lần này, là với nỗi buồn sâu hơn lần đầu.
Gió ngược, với họ, là khi bạn thấy mình cô độc trên chính mảnh đất mình yêu. Là khi bạn bắt đầu im lặng trong những cuộc họp, tự hỏi: “Có ai cần tiếng nói của mình không?”
Xuôi hay ngược – cốt ở bản lĩnh người cầm lái
Quyết định trở về hay ở lại chưa bao giờ là một sự lựa chọn đơn giản. Nó không chỉ là địa lý, mà là giá trị. Là bạn muốn sống ra sao, làm điều gì, để lại dấu ấn gì giữa thế giới rộng lớn này.
Tấm bằng “ngoại”, thực chất không định nghĩa ai cao thấp. Nó chỉ là một công cụ như mái chèo trên con thuyền giữa biển lớn. Người chèo lái mới là điều quyết định. Bạn có thể đi giữa sóng ngược, nhưng nếu tim bạn vẫn giữ được lý tưởng, giữ được sự chính trực và lòng kiên định, thì gió nào cũng là gió thuận.
Có lẽ điều khó nhất khi trở về, không phải là tìm một công việc xứng đáng, mà là học cách giữ được bản ngã – không ngạo nghễ, cũng không đánh mất mình để hòa tan.
Và nếu gió đang ngược – hãy học cách chèo khôn ngoan
Nếu bạn đã trở về – và thấy khó. Điều đó không có nghĩa là bạn sai. Đó chỉ là gió đang ngược. Nhưng người biết chèo trong gió ngược là người sẽ đi xa nhất.
Hãy tìm cộng đồng – những người trẻ cùng chí hướng, những người hiểu ngôn ngữ “vừa Tây vừa Ta”, những người cũng đang trăn trở như bạn. Hãy kể câu chuyện của bạn – để người sau bước đi đỡ chông chênh.
Hãy chọn nơi bạn có thể tạo giá trị, dù nhỏ – một trường học quê nhà, một nhóm khởi nghiệp, một tổ chức phi lợi nhuận, hay một cơ quan cần cải cách từ bên trong. Không có nơi nào là nhỏ nếu bạn đi cùng một lý tưởng lớn.
Tự vẽ tam giác giá trị của riêng bạn
Nếu cảm thấy chông chênh giữa những lựa chọn, hãy thử quay về với chính mình. Bạn thật sự muốn điều gì? Điều gì khiến bạn cảm thấy “đủ”? Một cách thực tế, hãy tưởng tượng vẽ ra một tam giác cân bằng cuộc sống với ba đỉnh:
- Thu nhập (kinh tế ổn định, tài chính bền vững)
- Vị trí xã hội (danh tiếng, vai trò, ảnh hưởng)
- Đam mê/cảm hứng sống (thứ khiến bạn thấy có ý nghĩa mỗi sáng thức dậy)
Hãy thử phân chia % cho mỗi đỉnh – ví dụ: 40% thu nhập, 30% đam mê, 30% vị trí xã hội. Không có tỷ lệ đúng – chỉ có tỷ lệ phù hợp với bạn. Khi bạn biết điều gì là “đủ” với mình, bạn sẽ không còn bị lạc hướng bởi kỳ vọng của người khác.
Tấm bằng, công việc, môi trường – chỉ là phương tiện. Chính tam giác giá trị cá nhân này sẽ là la bàn, giúp bạn chèo lái đúng hướng dù gió thổi ngược hay xuôi.
“Gió có thể xoay chiều, nhưng tay chèo là của mình”
– Nguyễn Diệu Linh – Co-founder của Spark On
Còn bạn thì sao?
Giữa những chiều gió xuôi – ngược của cuộc đời, bạn sẽ chọn hướng nào để đi?
Và trong hành trình đó, bạn đang mang theo điều gì – chỉ là một tấm bằng, hay cả một lý tưởng để sống và góp phần đổi thay?
