Mối quan hệ giữa mentor và mentee giống như một điệu tango giữa một người senior và một người junior; cũng như trong khiêu vũ, sự phối hợp và điều chỉnh giữa hai bên là cần thiết để đạt được sự thanh thoát và thành công. Trong khi có rất nhiều bài viết về việc thế nào là một mentor lý tưởng, thì lại ít ai đặt ra câu hỏi mentor muốn gì ở một người mentee. Đây là một thiếu sót đáng tiếc vì, giống như việc cố vấn, việc làm mentee cũng đòi hỏi những hành vi cụ thể — nếu thiếu những điều này, có thể mentee sẽ không đạt được những gì mình mong muốn. Bài viết này trình bày năm thói quen của một mentee lý tưởng, đồng thời chia sẻ những câu chuyện và quan điểm từ nhiều năm kinh nghiệm học thuật của các tác giả. Dù bài viết tập trung vào mối quan hệ trong lĩnh vực y học học thuật, nhưng những bài học rút ra có thể áp dụng cho hầu hết các lĩnh vực khác.
Hiểu rõ điều bạn cần. “Tôi cần một người cố vấn” là lời kêu gọi thường nghe thấy trong các hành lang của bệnh viện, đặc biệt là ở các trung tâm y tế học thuật – nơi đào tạo các bác sĩ tương lai. Những bác sĩ học thuật đã nhiều lần đáp ứng lời kêu gọi này trong suốt sự nghiệp của mình. Nhưng đáng buồn là khi những “cố vấn” ấy hỏi lại thì rất nhiều người học trò lại ngơ ngác, thậm chí không hiểu rõ điều mình đang theo đuổi. Vì vậy, điều đầu tiên mà bất cứ ai tìm kiếm một người cố vấn là xác định rõ mình cần hỗ trợ điều gì.
Trong khi nhiều mentee — chẳng hạn như những người mong muốn trở thành nhà khoa học, bác sĩ — cần sự hướng dẫn dài hạn, thì những người khác có thể chỉ cần hỗ trợ cho các nhu cầu ngắn hạn. Ví dụ, họ có thể cần lời khuyên về việc đàm phán một lời đề nghị công việc, phát biểu tại một hội nghị quốc gia, hoặc tìm kiếm một công việc tại bệnh viện khác. Những tình huống này đòi hỏi các loại cố vấn khác nhau, mà chúng tôi phân loại là huấn luyện viên, người tài trợ, và người kết nối. Một số mentee với những thách thức cụ thể, hẹp hơn như chuẩn bị cho một buổi thuyết trình thường hưởng lợi từ một mentor — người giúp cải thiện hiệu suất liên quan đến một vấn đề cụ thể. “Huấn luyện tốt có thể là can thiệp hiệu quả nhất được thiết kế cho hiệu suất con người,” theo lời Atul Gawande, bác sĩ phẫu thuật và nhà văn, người đã mời một huấn luyện viên để cải thiện kỹ thuật giải phẫu của mình.
Mặt khác, có học trò cần một người tài trợ: các bác sĩ cấp cao (như trưởng khoa, chủ tịch, hoặc hiệu trưởng) đã tích lũy được uy tín và vốn chính trị đáng kể trong suốt sự nghiệp của họ. Người tài trợ sử dụng uy tín của mình để giúp những cá nhân có tiềm năng cao tham gia vào các ủy ban uy tín, nhóm nghiên cứu, hoặc các hội danh dự.
Và cuối cùng, một số mentee lại cần một người kết nối, một người dẫn dắt dày dạn kinh nghiệm có thể giúp kết nối người cố vấn và học trò, hoặc xây dựng một đội ngũ cố vấn. Trong cuốn “Điểm Bùng Phát” (The Tipping Point), Malcolm Gladwell mô tả người kết nối như những người nhân rộng, giúp tạo ra mối quan hệ giữa mọi người.
Lựa chọn khôn ngoan. Biết rõ điều mình cần là bước đầu tiên; tìm đúng người là bước thứ hai. Cũng như chọn một người bạn đời, lựa chọn người cố vấn của bạn ảnh hưởng đến 95% thành công và hạnh phúc của bạn. Bắt đầu bằng cách xác định những cá nhân cực kỳ thành công mà bạn thích, tôn trọng, và tin tưởng. Không chỉ thành tựu của người cố vấn quan trọng mà cả những đặc điểm cá nhân của họ như lòng vị tha, sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống, và tính kiên nhẫn. Hãy tìm một người cố vấn mà bạn có thể hòa hợp và người chia sẻ các mục tiêu cũng như hiểu rõ ưu tiên của bạn. Và hãy nhớ rằng người đứng đầu trong lĩnh vực của họ không nhất thiết phải là lựa chọn lý tưởng. Lời khuyên cho các mentee là nên tìm những người cố vấn mà bạn thấy mình có thể trở thành — và chắc chắn rằng có bạn khả năng đối mặt với thử thách.
Hứa ít, làm nhiều. Hãy nhớ rằng người cố vấn đang tìm kiếm những người hoàn thành công việc: những người kết thúc những gì họ bắt đầu. Vì vậy, hãy chắc chắn rằng bạn biết những Quy tắc Vàng. Những mentee lý tưởng đều có chung một số phẩm chất: nhiệt tình, năng động, có tổ chức, và tập trung. Họ đón nhận phản hồi trong khi vẫn giữ được sự chân thành và nhạy bén. Họ luôn hành động với sự trung thực và nhận ra rằng làm việc chăm chỉ và hy sinh sẽ mang lại lợi ích sau này. Những mentee lý tưởng do đó học cách hứa ít (“Tôi sẽ gửi bản thảo đầu tiên trong một tuần”) và làm nhiều hơn (“Tôi biết mới chỉ có ba ngày, nhưng tôi đã sẵn sàng chia sẻ với bạn bản thảo đầu tiên”). Và họ luôn đảm bảo công việc của mình là chất lượng cao. Luôn luôn là như vậy.
Tôn trọng thời gian của người cố vấn. Những người cố vấn giỏi thành công vì một lý do: Họ quản lý thời gian khéo léo, thường làm nhiều việc cùng lúc để đảm bảo thành công. Là một học trò, bạn phải học cách tôn trọng thời gian của người cố vấn. Ví dụ, hãy cho người cố vấn đủ thời gian để xem xét sản phẩm công việc (ví dụ: một tuần cho các bản tóm tắt và ít nhất hai đến ba tuần cho các khoản tài trợ). Xác định mục tiêu cho các cuộc họp trước khi gặp mặt bằng cách biết rõ bạn muốn thảo luận và đạt được điều gì trong buổi gặp gỡ của mình. Quan trọng hơn, tránh gửi email dài dòng với những câu hỏi khó trả lời. Thay vào đó, hãy đặt câu hỏi sao cho có thể trả lời bằng câu trả lời “có” hoặc “không”, trong khi giữ lại những vấn đề lớn hơn cho các cuộc họp trực tiếp. Thời gian của người cố vấn là một tài sản quý giá, và việc suy nghĩ cách sử dụng nó tốt nhất là chìa khóa để họ thành công.
Cẩn trọng với cạm bẫy. Cũng giống như trong thế giới quản lý, học trò phải học cách quản lý từ trên xuống — nghĩa là, giúp người cố vấn hướng dẫn họ. Khi người cố vấn đi chệch hướng, học trò phải sẵn sàng cho mình một giải pháp. “Sự cố vấn sai lầm” đại diện cho một loạt các hành vi của người cố vấn — dù có chủ đích hay không — sẽ ảnh hưởng đến thành công của bạn. Hãy nhận ra các dấu hiệu cảnh báo và biết những biện pháp đối phó cần thiết. Ví dụ, nếu người cố vấn của bạn trở thành một nút thắt cổ chai, hãy đặt ra các thời hạn nghiêm ngặt và rõ ràng những gì sẽ xảy ra khi chúng đến. Ngược lại, nếu người cố vấn bắt đầu chiếm đoạt ý tưởng của bạn, có thể cần phải áp dụng các biện pháp mạnh mẽ hơn. Tương tự, bạn cũng phải cẩn thận để tránh những sai lầm có thể đe dọa thành công của bạn. Ví dụ, đừng “biến mất” trước người cố vấn của bạn, tránh né để không phải đối mặt với một vấn đề khó khăn. Tương tự, đừng trở thành một “ma cà rồng”, rút cạn năng lượng của họ bằng cách hỏi quá nhiều câu hỏi hoặc gửi quá nhiều tin nhắn. Những “bước đi sai” của học trò có thể tránh được nhưng đòi hỏi phải có sự nhận biết và theo dõi cẩn thận trong quá trình đào tạo.
Tham gia tích cực và tiếp thêm năng lượng. Người học trò hoàn hảo là những người tạo ra sự vui vẻ khi làm việc cùng. Họ là những người mang lại năng lượng, không phải là những người chỉ nhận năng lượng. Họ đến làm việc với sự nhiệt tình, hứng khởi, và khao khát phát triển các dự án. Người cố vấn có khả năng phản hồi tích cực hơn với một học trò, người mang đến điều tốt đẹp cho những nỗ lực của họ hơn là những khó khăn. Hãy tránh phàn nàn quá mức về người khác hoặc một tình huống cụ thể. Nếu có vấn đề phát sinh — và thường là có — thì tốt nhất nên xem vấn đề đó như một cơ hội để phát triển. Hãy trình bày một số giải pháp và xem liệu người cố vấn của bạn có khuyến nghị hướng giải quyết nào không.
Tương tự, sự trưởng thành là quan trọng, đặc biệt là khi nhận phản hồi về bản thảo, đề xuất tài trợ, hoặc bài thuyết trình. Tránh phản ứng phòng thủ và đặt người cố vấn vào vị trí khó xử. Một số người cố vấn đã end mối quan hệ với những học trò quá phòng thủ vì việc đưa ra phản hồi mang tính xây dựng cho những cá nhân này trở nên rất tốn thời gian và gây cảm xúc căng thẳng cho cả hai bên. Kết quả này ảnh hưởng không tương xứng đến học trò. Và hãy nhớ rằng luôn giữ thái độ biết ơn: Hãy công nhận và cảm ơn những người giúp bạn thành công.
Cũng giống như trong các lĩnh vực khác, mối quan hệ giữa người cố vấn và học trò là một con đường hai chiều. Ngoài việc sản xuất ra những kết quả chất lượng cao với sự trung thực, những học trò xuất sắc biết loại giúp đỡ nào họ đang cần, chọn đúng người để giúp đỡ họ, hoàn thành nhiệm vụ trước thời hạn, chú ý đến thời gian của người cố vấn, đầy năng lượng và tích cực, và ghi nhận công lao của người khác một cách rộng rãi.
![[MENTEE SHARING] Mình vừa làm việc full time, vừa apply học bổng như thế nào?](http://sparkonedu.org/wp-content/uploads/2024/11/1-768x768.png)
